نگاهی به تاریخ ایران دوره قاجار : نامه ای از میرزا ملکم خان لندن نشین

نگاهی به تاریخ ایران دوره قاجار

لندن

به تاریخ شهر شعبان ۱۰۲۱

نمره اول 

"بصیرت کاملة آن جناب امجد البته تصدیق خواهد کرد که فقر عامه و اضطراب گرسنگی در ایران به مقامی رسیده که عقل سلیم نباید از بقای این حالت مطمئن باشد. 

سیاهی این مطلب را نمیخواهم زیاد بسط بدهم زیرا که از حقایق اوضاع ایران نکتةای  نمیدانم که در حضور بندگان اقدس همایون شاهنشاه روحی فداه و در نظر آن جناب امجد روشن و مبرهن نباشد.

 و هیچ شکی نیست که ذات مقدس اعلیحضرت شاهنشاهی با آن همه علم و تجربیات داخله و خارجه بهتر از هر حکیم میدانند که اقتضا و شرایط حکمرانی این ایام از عقاید و رسوم سابق به چه حد دور و خارج افتاده است.

 نکتة ای که دراین موقع میتواند فی المجله مایة امیدواری ما بشود این است که حاال دیگر هیچ سفیهی نمیتواند در خاکپای همایون شاهنشاهی اصرار بکند که زندگی ایران با همان رسوم سابق ما ممکن خواهد بود.

 و جای شکر یکی هم این است که حال دیگر همه کس فهمیده است که آن جزئیات بی معنی و آن تقلیدهای بچه گانه که ما در ایران به اصطالح خود تنظیمات میگفتیم هیچ دخلی به مطلب نداشته است .

تنظیم دولتها و ترقی این عهد چنانکه بندگانعالی خوب میدانند مثل صرف و نحو عربی و مثل قواعد هندسی مبنی بر اصول معین است. 

و این اصول معین و مقدس در جزئی و کلی مطابق روح اسالم و موافق مصلحت پادشاه و رعیت هر مملکت است.

 نکتةای  که در این مدت به هیچ طور نتوانستم بیان نمایم این است که اجرای این اصول مقدس صد مرتبه آسانتر از اجرای آن فروعات زیان زننده  است که اولیای دولت ما در این چهل سال عمر و خزانة ایران را صرف آنها کردند .

خلاصه مطلب یکی و مسئله همان است که بصیرت کاملة ملوکانه قطعاتاً تا به حال تصدیق فرموده است یا باید آن اصول مقدسه را موافق قاعده و از روی عزم درست تماماً مجرا داشت یا باید از روی تسلیم و رضا مهیای سیل واقعه ها شد."

از نامه های میرزا ملکم خان لندن نشین

انتخاب: امیر تهرانی

ح.ف