حکایت آن پیر مرد گرفتار

پروین اختر آسمان ادب پارسی در یکی از،زیباترین سروده های خود داستا ن پیر مردی مفلوک را سروده که پسر و دختری بیمار در خانه داشت و روزگارش نا هموار وسخت و فقر بدرب خانه و زندگی او می کوید سخت.
نه غذای برای پسر! نه دوا ئی برای دختر داشت. اشکشان روان و آه و فعانشان به آسمان !
یکی عسل می خواست دیگری شوربا!
یکی گله میکرد که لحافش پاره است و دیگری می نالید که لباسش کهنه و پوده است.
پیر مرد از سر ناچاری بر سر بازار به گدایی می پرداخت تا نانی بدست آورد.
هر مال داری که می گذشت او از آنان در خواست پیراهن می کرد وآنان از کرم و بخشش بدور بودند . پیر مرد شبها بیمار داری می کرد و روز گدایی!

پیرمردی، مفلس و برگشته بخت

روزگاری داشت ناهموار و سخت


هم پسر، هم دخترش بیمار بود

هم بلای فقر و هم تیمار بود


این، دوا میخواستی، آن یک پزشک

این، غذایش آه بودی، آن سرشک


این، عسل میخواست، آن یک شوربا

این، لحافش پاره بود، آن یک قبا


روزها میرفت بر بازار و کوی

نان طلب میکرد و میبرد آبروی


دست بر هر خودپرستی میگشود

تا پشیزی بر پشیزی میفزود


هر امیری را، روان میشد ز پی

تا مگر پیراهنی، بخشد به وی

شب، بسوی خانه میامد زبون

قالب از نیرو تهی، دل پر ز خون


روز، سائل بود و شب بیمار دار

روز از مردم، شب از خود شرمسار



گویا در ان ایام قحطی اهل کرم و بخشش شده بود و هیچ صاحب مال و ومکنتی به فریاد پیر مرد نمی رسید:


صبحگاهی رفت و از اهل کرم

کس ندادش نه پشیز و نه درم


از دری میرفت حیران بر دری

رهنورد، اما نه پائی، نه سری


ناشمرده، برزن و کوئی نماند

دیگرش پای تکاپوئی نماند


درهمی در دست و در دامن نداشت

ساز و برگ خانه برگشتن نداشت


ولی روزی به آسیایی رسید و آسیابان او را مقداری گندم بخشید و همین پیر مرد را دلگرم کرد و با خدا وارد گفتمان بیشتر شد:

رفت سوی آسیا هنگام شام

گندمش بخشید دهقان یک دو جام


زد گره در دامن آن گندم، فقیر

شد روان و گفت کای حی قدیر


گر تو پیش آری بفضل خویش دست

برگشائی هر گره کایام بست

چون کنم، یارب، در این فصل شتا

من علیل و کودکانم ناشتا

سپس گندمها را در دامن ریخته گرهی بر آن زده و با خود و خدا نجوا می کرد که ای ای کاش یکنفر جوانمرد به من می رسید یعنی تو او را سر راه من قرار می دادی و ا و همه گندمها را ازمن می خرید و من با پول او عسل می خریدم. و به این ترتیب هم عسل را با شوربا و هم با آب مخلوط می کردم که هرد و فرزندم را کفایت کند. یعنی خداوندا گره اول را گشادی پس گره دوم را نیز خودت بگشا!ولی گویا اتفاق دیگری افتاد:


میخرید این گندم ار یک جای کس

هم عسل زان میخریدم، هم عدس


آن عدس، در شوربا میریختم

وان عسل، با آب می‌آمیختم


درد اگر باشد یکی، دارو یکی است

جان فدای آنکه درد او یکی است


بس گره بگشوده‌ای، از هر قبیل

این گره را نیز بگشا، ای جلیل


این دعا میکرد و می‌پیمود راه

ناگه افتادش به پیش پا، نگاه

ناگهان پیر مرد متوجه شد که نه تنها کسی پیدا نشد تا گندمها را بخرد و او با پولش عسل بخرد بلگه گره لباس و قبای او باز شده و گندمها هم ریخته بود. اینجا بود که علنا به خدا اعتراض کرد که: پس از سالها خدایی گره را از گره نمی شناسی؟

بانگ بر زد، کای خدای دادگر

چون تو دانائی، نمیداند مگر


سالها نرد خدائی باختی

این گره را زان گره نشناختی


این چه کار است، ای خدای شهر و ده

فرقها بود این گره را زان گره


چون نمی‌بیند، چو تو بیننده‌ای

کاین گره را برگشاید، بنده‌ای


تا که بر دست تو دادم کار را

ناشتا بگذاشتی بیمار را


هر چه در غربال دیدی، بیختی

هم عسل، هم شوربا را ریختی


من ترا کی گفتم، ای یار عزیز

کاین گره بگشای و گندم را بریز


ابلهی کردم که گفتم، ای خدای

گر توانی این گره را برگشای

من ترا کی گفتم، ای یار عزیز

کاین گره بگشای و گندم را بریز


ابلهی کردم که گفتم، ای خدای

گر توانی این گره را برگشای


آن گره را چون نیارستی گشود

این گره بگشودنت، دیگر چه بود


من خداوندی ندیدم زین نمط

یک گره بگشودی و آنهم غلط

ولی خدا کار خودش را کرده و می کند یعنی قبلا کار سازی کرده بود و لی اصولا ذات خداییش اقتصا می کند که کاری را که کرده با ساز و دهل اعلام نمی کند با دعوای پیر مرد کاری نداشت"
پیر مرد را متحیر ساخت:

الغرض، برگشت مسکین دردناک

تا مگر برچیند آن گندم ز خاک


چون برای جستجو خم کرد سر

دید افتاده یکی همیان زر


سجده کرد و گفت کای رب ودود

من چه دانستم ترا حکمت چه بود


هر بلائی کز تو آید، رحمتی است

هر که را فقری دهی، آن دولتی است


تو بسی زاندیشه برتر بوده‌ای

گوشه هایی از تاریخ ایران ما

دو زن ؛ یکی فرشته و دیکر ی عامل انهدام ایر ان

ترکان خاتون! دو زن، دو گونه آدمی ،یکی فرشته ودیگری یک دیو سیرت فتنه گر!

ترکان خاتون (۱)

ما چند زن بنام ترکان خاتون در تاریخمان داریم که دو تای آنان نامهای آشنا هستند ،
؛ ترکان خاتون دختر طمغاچ خان از ملوک خانیه
، ترکان خاتون همسر ملک‌شاه سلجوقی،
ترکان خاتون دختر محمدارسلان خان صاحب ماوراء‌النهر و
ترکان خاتون همسر سلطان سنجر سلجوقی،
ترکان خاتون مادر سلطان‌شاه پسر ایل ارسلان بن اتسز،
ترکان خاتون همسر سلطان قطب‌الدین فرمان‌روای کرمان
ترکان خاتون سرانجام مادر سلطان محمد خوارزم‌شاه.
ترکان خاتون فرمانروای کرمان...

 

ترکان خاتون ماد ر سلطان خوارزمشاه
ترکان خاتون مادر سلطان محمد خوارزمشاه نامش با یورش مغول و حمله چنگیز پیوند جاودانه دارد و بسیاری از تاریخنگاران او را از عوامل اصلی حمله به ای ان می دانند او را سنگدل بیرحم کاردان و بخشنده خوانده اند که صفاتی متضاد اند.
ولی هرچه بود این آخری اما نامی پرآوازه و ماندگار در روزگار دیرینه ایران برشمرده می‌شود؛ زنی که به خودکامگی و سنگ‌دلی شهره بود و بسیاری از پژوهشگران، یورش ویرانگر مغولان به ایران را نتیجه برخی اقدامات او می‌دانند. برخی تاریخ‌نگاران، او را به خردمندی و بخشندگی و برخی دیگر به خودخواهی، قدرت‌طلبی و خودکامگی شناسانده‌اند. او اما هر که بود و هر چه کرد، نام خود را با یکی از بزرگ‌ترین یورش‌های تاریخ بشری پیوند زده است.
ترکان خاتون یکی مانده به آخر فرمانروای کرمان بود که در عدل و داد و درایت و حکومت ضرب المثل بود. آبادانیها کرد و مردم دارنمود و نمونه انصاف و فهم و کمال بود و تا اخر عمر با عزت و حرمت زیست‌.
ولی ترکان خاتون مادر محمد خوارزمشاه را مغ لان به اسیری بردند و د ر در بار چنگیز مغول کلفتی می کرد و گهگاه تکه نانی جل یش می انداختند و قدری آب و شیرش می دادند تا در گذشت.


و ترکان خاتون عامل یورش مغولان بود؟

بسیار مشهور است که اگر بی‌تدبیری خوارزم‌شاهیان در اواخر سده ششم و اوایل سده هفتم هجری نبود، مغولان، خاک بخش‌هایی بزرگ از سرزمین ایران را به توبره نمی‌کشیدند؛ هرچند برخی پژوهشگران برآن‌اند که یورش ویرانگر آنان، تقدیر محتوم تاریخ بود.

اگر فرضیه نخست را بپذیریم، نام یک زن قدرتمند تاریخ ایران به میان می‌آید؛ تَرکان خاتون، مادر سلطان محمد خوارزم‌شاه! خوارزم‌شاهیان، دودمانی ترک‌تبار بودند که پس از کوچ از سرزمین مادری در آسیای مرکزی از سال ٤٩١ تا سال ٦١٦ هجری، بیش از یک سده بر سرزمین پهناور ایران حکم راندند. سلطان محمد خوارزم‌شاه واپسین حکم‌ران این دودمان، بر اثر پاره‌ای بی‌تدبیری‌ها، سرزمین ایران را به مغولان واگذارد. یعنی واقعه ای بس شوم که ایران را زیر و زبر کرد و تمدن کهن آسیا را دستخوش بدترین بلای ممکن ساخت .

بر اساس مدارک مستند مادر سلطان در این میانه اما نقشی مهم برعهده داشت. آنگونه که منابع تاریخی روایت کرده‌اند این زن که نژاد خود را به ترکان بیابان‌گرد آسیای مرکزی می‌رساند، از همان زمانه حکم‌رانی همسرش، علاءالدین تَکِش خوارزم‌شاه به تندخویی و خون‌ریزی نام‌بُردار بود.

برخیاز  منابع تاریخیاینطور  روایت کرده‌اند که  ترکان خاتون به دلیل تمایلات صوفیانه اش که بعید بنظر می رسد چنین ویژگی در ا  باشد  ،جزو  مریدان شیخ مجدالدین بغدادی، شاگرد شیخ نجم‌الدین کبرى، عارف و صوفی پرآوازه تاریخ ایران، درآمده بود. این ارتباط حتی به روایت برخی تاریخ‌نگاران با اتهامی غیر اخلاقی به آنان همراه شد؛ شکی که در این میانه برآمد، سلطان محمد خوارزم‌شاه را بر آن داشت دستور قتل شیخ مجدالدین را

در حقیقت ترکان خاتون  احساسی بیش  از مادر نسبت به سلطان محمد داشت  و برای خود  فراتر از یک همسر شاه و یا مادر شاه  در چرخه برای خود قایل بود.

به بیان ساده تر او پادشاهی  دیگر ولی در سایه بود که برای خود مقام و منزلتی  بالاتر  از پادشاه رسمی قایل بود.

البته سلطان محمد خوارزم‌شاه نیز می دانست  که بدون حمایت مادر و لشگریان هم‌قبیله او، قدرتی  چندان نخواهد داشت. به همین دلیل  آگاهانه وی را در حکومت به شرکت می گرفت.

البته همین عامل بود که سر انجام  بنیان حکومت ایران را سرانجام بر باد داد، خود و خانواده اش   آواره، مادر بد ذات  را به اسارت مغولان داد. و ازهمه بد تر ایران در اثر حمله گله های آدامخوار مغول  به تلی از خاک مبدل شد و بصورت مرده ریگی در امد که هنوز که هنوز است به آن بزرگی و غطمت پیشین باز نگشته است.بله آدمخواران بی فرهنگ مغول این گونه بود که به ایر ان حمله ور شدند.

اصل واقعه گویا این بوده است که غایر خان نمای که ، برادرزاده ترکان خاتون بود و  بر شهر اُترار حکومت داشت که مرکز بازرگانی در شرق ایران بود یا به خاطر حماقت و یا بخاطر طمع به مال آن بازرگانان مغولی که برای تجارت و البته کسب اطلاعات به ای ان آمده بودند ، وبه  اتهام جاسوسی به  همه‌ آنان بجز یک نفر را که مغولی نبود و هندی بود بکشت. آن هندی نیز بگریخت و خبر قتل را به چنگیز رساند .سلطان محمد خوارزم‌شاه پیش از آن با انعقاد یک معاهده، پیوندی دوستانه با مغولان پدید آورده بود. اما این کشتار  شوم  روابط ایران و مغولستانِ  را تیره کرد. چنگیز مسبب  واقعه را خواست  تا در مغولستان مجازات کند. ولی محمد خوارزمشاه به تحریک مادر آن برادر زاده نانجیب را پس نداد و ناگهان سایه  مغولان  بر سرای ایران سایه افکند