۱۰۰ نکته در مورد حمله مغول به ایران: هفت دلیل شکست نابودی ایران در حمله مغولان(۱)

دلایل حمله چنگیز به ایران

دلیل اول(کشورگشایی مغولان):

مغولان پس از ایجاد حکومت منطقه ای در مرکز آسیا، با چشیدن طعم گوارای پیروزی و با دستیابی به بخشی از عمدترین راه های تجاری و سوق الجیشی جهانی و وارد شدن در محور بازرگانی آسیا که محدود ولی برای آینده بسیار نوید بخش بود و بخصوص با همسایه شدن از طرفی با چین کهن دنیای دست نخورده ثروتمند و متمدن –از طرف دیگر با ترکستان شرقی حد فاصل صحرای گبی و دنیای اسلام – گام نخست را در عرصه سیاست و اقتصاد منطقه ای برداشتند ،بی آنکه نقشه وسیعتری را طرح کرده باشند ولی معادله تاریخ محاسبه ای دقیق داشت (بیانی ،شیرین ،1388،ص 21)

چنگیز تا سال 611ه.ق در چین شمالی به تسخیر شهرها و قلاع پرداخت و در این سال به مغولستان بازگشت . در آن زمان ،کل سرزمین مغولان مشترکا در ید قدرت کوچلک خان (کشلوخان)اول و چنگیز قرار گرفته بود.

چنگیز شانس می آورد

 پس از مرگ کوچلک خان ،چنگیز به سبب کم سن و سالی جانشین او (که او نیز کشلوخان نام داشت)عنایت چندانی به وی نکرد و رفته رفته دست او را از قدرت کوتاه کرد .

در زمانی که کشلوخان دوم به قدرت رسید ،ختاییان در گیر نبردی سخت با سلطان محمد خوارزمشاه بودند بعد از کوچلک خان (کشلوخان دوم)در سال 607گورخان قراختایی را اسیر کرد بین سلطان محمد خوارزمشاه و او برسر تقسیم ممالک متعلق به قراختاییان اختلاف بروز نمود و خوارزمشاه پس از آنکه چندبار نمایندگانی پیش کوچلک فرستاد و نتیجه نگرفت با قشونی به عزم ممالک قراختائی در حرکت آمد و به دستبرد به قشون و اموال کوچلک خان مشغول شدند .(اقبال آشتیانی ،عباس ،1365،ص 19)

در گیریهای مداوم سلطان محمد خوارزمشاه 

درگیری مدوام میان سلطان محمد و گورخان ختائی و کوچلک خان سبب شد که هر سه از خطر جدی چنگیز خان ،که هر سه آنها را تهدید می کرد غافل بمانند. 

چنگیز در گیر و دار دعوا و مرافعه کوچلک خان و محمد بر سر غنائم گورخان ختائی در سال 612ه.ق از رود جحیون گذشت و کوچلک خان رقیب قدیمی اش را از میان برداشت و مرزهایش را به همسایگی قلمرو خوارزمشاهیان رساند.

چنگیز یکی از سرداران خود به نام جبه نویان را با قشونی به کاشغر فرستاد و کوچلک خان فراری شد . کوچلک خان به آزار مردم و بویژه مسلمین می پرداخت ،کوچلک خان به بد خشان گریخت و در آن جا به قتل رسید (اقبال آشتیانی ،1365،ص 24) 

همسایگی چنگیز با مرزهای ایران تقدیر شومی را برای این سرزمین به ویژه خراسان رقم زد. که از آن جمله آنها ؛ قتل گروهی و رنج وآسیب مردم بی گناه ایران ،از میان رفتن زمین های کشاورزی و زوال کشاورزی ، انحطاط ساختارهای فرهنگی و سیاسی شهرها .

منبع : مشرق

گردآورندگان: سمیه نیک نیا، سیده نجمه دهقانی و همکاری آقای میثم کرمیان